Л.Отгонтэнгэр: Аав "адуу эр хүний аз хийморийг далладаг болохоор сайн адуу цуглуулж яваарай" гэж захидаг байсан

Орхон аймгийн Баян-Өндөр сумын харьяа Л.Отгонтэнгэртэй хийсэн ярилцлагыг хүргэж байна.
-Таны төрсөн нутаг усны тухай яриагаа эхэлье?
-Би Увс аймгийн Зүүнхангай суманд төрж өссөн. Манай аав  адуу их цуглуулдаг ч морь уядаггүй хүн байсан. Харин ах Хангай маань морьдын уяа сойлго тааруулдаг байсан ч  залуугаараа бурхан болсон. Миний хувьд 16 настайгаасаа сумаасаа гарч хот газар бараадсан болохоор үнэндээ морь малнаас нэлээд хөндий нэгэн явлаа.  Гэсэн ч  монгол хүн бүрийн сэтгэл зүрхэнд морь ойрхон байдаг бололтой. Эрдэнэтэд ирээд 2006 оноос морь уяж байна.
- Адуу малнаас хол явсан хүнийг юу тэгтэл уруу татсан хэрэг вэ?
-Дорждагва  найз маань хурдан хээр морио надад бэлэглэсэн юм. Тэр үед аав маань хурдан хээрийг харчихаад “Хангай ахын минь хурдан хээр морьтой адилхан сайхан юм” гээд “Эр хүн сайн адуутай байх ёстой. Миний хүү адуу цуглуул” хэмээн захьж намайг хурцалж билээ. Тэр хээр морь маань аймагтаа нэлээд хэд айрагдаж түрүүлсэн шүү. Тэгж л аавынхаа захиснаар  хурдан буян цуглуулан, моринд орсон доо. Анх моринд орохдоо галын зөвлөх, аймгийн Алдарт уяач Ш.Бямбажав ахыгаа дагаж уяаны эрдэм сурч байлаа. Сүүлийн жилүүдэд мөн галын зөвлөх уяач аймгийн Алдарт уяач Н.Хишигсүрэн ах, түүний хүү Х.Бямбацогтойгоо адуугаа маллан, уяж байна. 
- Аав тань танд итгэж дээ?
- 2007 оны Булган аймгийн Хангал сумын наадамд бор соёолонгоо түрүүлгэчихээд магнай хагартлаа баярлаж билээ. Анхны түрүү л дээ. Тэр үед аав маань их баярлаж “Одоо л миний хүүгийн хурд гарах нь. Цаашдаа илүү хурдлах байхаа. Адуу бол эр хүний аз хийморийг далладаг болохоор сайн адуу цуглуулж яваарай” гэж байсан.
- Аавынхаа захиасыг биелүүлж аль аль газраас адуу цуглуулсан бэ?
- Хурдны өлгий болсон зүүн зүгээс нэлээд адуу цуглууллаа. Дорнод Сүхбаатар Сэлэнгэ, Баруунхараа, Борнуураас гээд л. Бас Жаргалант угшлын хэдэн гүү, Англи азарга авсан. Түрүүний хул даага маань энэ англи азарганы төл байгаа юм.  Бие жижигтэй даага. Хаврын өндөр бооцоот дааганы уралдаанд 50-р давхисан юм. Анх морь сонирхон Сэлэнгэ аймгийн Зүүнбүрэнгийн Хасбаатар гэж залуугаас хонгор даага авч, шүдлэнд нь Жаргалант сумынхаа 40 жилийн ойд анх айрагдуулж байсан. Моринд дөнгөж ороод сумынхаа ойгоор айраг авсандаа их л баярлаж урамшин сэтгэл огшиж байлаа. 
- Одоо хурдалж байгаа ямар ямар хурдан хүлэг байна?
- Энэ жил  унаган хул даага маань сайхан давхилаа. Эрдэнэт, Дархан, Булган гээд ойр хавиасаа таван түрүү, дөрвөн айраг хүртээд байна. Эхлээд Дарханы Хавцалын хурдад түрүүлээд, дараа нь аймгийнхаа ирээдүйн түмэн эх “Молор эрдэнэ” дааганы уралдаанд түрүүлсэн. Залгаад Булган аймгийн хаврын бүсийн бага гурван насны уралдаанд түрүүлсэн. Дараа нь Хөтөлд болсон улсын заан Батзоригийн зохион байгуулсан наадамд мөн л түрүүлсэн. Аймгийн наадамд аман хүзүү, Сэлэнгэ аймгийн Бургалтайн Бүрэн уулын их тахилгад аман хүзүүнд хурдалсан сайхан амьтан байгаа. Унаган адуу маань ингэж хурдалж байгаад их баяртай байгаа шүү. 
- “Манайхан” булан гал уяаг танилцуулдаг уламжлалтай.Таны хувьд “Эрдэнэт хурд” галын гишүүн болсноор ямар давуу тал ажиглагдаж байна вэ? 
- Найз нөхөд болон хуурай ах дүү болсон морины төлөө сэтгэлтэй хүмүүс нэгдэн гал уяагаа байгуулж байлаа. Галаа байгуулан тамга тэмдгээ авч тугаа хийсгэснээр хийморьтой сайхан наадлаа гэж бэлгэшээж байгаа. Аймгийн наадмаас нэлээд хэдэн айраг түрүү, бүсийн наадмаас хоёр ч айраг авсан амжилттай байна, манайхан. Галын тэргүүн Н.Отгонбаярын шарга үрээ төвийн бүс, Өвөрхангай аймгийн Есөнзүйл сумнаа болсон Өндөр гэгээн Занабазарын  Бат оршил наадамд тус тус айрагдсан байгаа. Нэг гал болж нэг туган доор орсноор ахмадуудаасаа суралцан, унаач хүүхдүүдээ сурган, хурдан морийг хөгжүүлэх үйлсэд өөрсдийн гэсэн хувь нэмрийг хамтын хүчээр хийх боломжтой болж байгаа юм. Наад захын жишээ дурдахад л адууныхаа угшлыг сайжруулахын тулд “чиний энэ азарганд миний энэ гүүг тавъя” гэх мэтээр цус сэлбэж байна ш дээ.
-Ярилцах сайхан байлаа. Унага бүхэн нь босоо төрж уясан хүлэг болгон тань хурдлах болтугай.