Аймгийн Алдарт уяач С.Дамбажав: Монгол хүнд наадам болгон сайхан

АХ-ын 95 жилийн ой, Үндэсний их баяр наадмын хурдан соёолонгийн уралдаанд хээр үрээгээ айргийн гуравт хурдлуулсан Төв аймгийн Алтанбулаг сумын уугуул, аймгийн Алдарт уяач С.Дамбажавын баярын сэтгэгдлийг уншигч танаа хүргэж байна.
-Зургаан жилийн дараа төрийн наадмаас дахин айраг хүртлээ. Баяр хүргэе?
-Баярлалаа. 2010 онд АХ-ын 89 жилийн ойгоор миний Харцага бор хязаалан айргийн таваар хурдалж, улсын наадмын анхны айргийг авчирч байсан. Түүнээс өмнө 2007 онд “Хотгойдын хурд” баруун бүсийн уралдаан болон “Говьшанхын хурд-3” говийн бүсийн уралдаанд хонгор хязаалангаа айрагдуулж байлаа. 2009 оны улсын наадамд Харцага бор маань шүдлэн үрээ долоод давхиад, “Очирваанийн хурд”-д очиж гурваар давхиж байсан. Дараа жил нь хязаалан үрээ улсад айрагдчихаад Амарбаясгалант хийдийн нэрэмжит бүсийн уралдаанд түрүүлсэн. Өнгөрсөн жил энэ хээр соёолон маань хязаалан улсад долоогоор давхиад, Увс аймагт болсон баруун бүсийн наадамд түрүүлж, энэ хавар “Дүнжингаравын хурд” уралдаандаа аман хүзүүдээд, сая улсын наадамд гурваар давхилаа.
-Өнөө жилийн өмийг нээжээ дээ?
-Тэгсээн. Хээр соёолон маань аман хүзүүдэж, зээрд халзан нь гурваар давхиад, хаврын бүсийн уралдаанаас хоёр айраг хүртсэн.
-Халзан соёолон сая улсад мордсон уу?
-Хээр нь гүү хураагаагүй болохоор улсад уралдуулсан. Харин халзан нь гүү хураачихсан болохоор авч үлдээд сумынхаа ойд уралдуулж түрүүлгэсэн. Өнөө жил манай Алтанбулаг сумын 80 жилийн ой тохиож байгаа юм.
-Сумын ойд азарга түрүүлсэн. Бусад нас яаж давхисан бэ?
-Азарга түрүүлээд, соёолон маань өнгөнд явж байгаад нуур луу орчихсон. Бусад морио тавьчихсан юм.
-Тэгвэл улсад хэдэн насны морь мордуулсан бэ?
-Улсад хоёр соёолон мордуулсан. Нэг нь гурваар, нөгөө нь 18-аар давхилаа.
-Улсын наадмын дараа хангайн бүсэд очиж наадсан уу?
-Тэгсэн. Хээр маань дахин түрүүлсэн. Үүлдэрлэг байдлын тухайд жаахан үл ойлголцлын асуудал гарсан ч амжилтыг нь тооцсон. Миний хээр соёолон бол жинхэнэ монгол адуу. Эцэг нь Даваахүү Тод манлайн Цолмон халтарын төл цавьдар азарга байдаг. 2005 онд соёолон үрээ байхад нь надад “Аавыгаа дуурайсан ааширхаг адуу юм. Уяж чадахгүй байна. Чи чадвал уяа. Чадахгүй бол азарга тавиарай” гээд өгч байсан юм. Одоо 17,18-тай азарга бий.
-Та тэгээд уяж чадсан уу?
-Чадаагүй. Толгойдоо хүргэдэггүй адуу байгаа юм.
-Эх нь ямар гүү байдаг юм бэ?
-Хээр азарганы маань эх нь Баянцагаан гаралтай. Нямын Эрдэнэхуяг гэж хүнээс авсан. Тод манлай уяач Мөнхбатаа “Мөнгөний хэрэг байна. Дөрвөн гүү хямдхан зарна” гэж байна гэхээр нь би авсан юм. Тэрэн дунд ирсэн хээр гүүний төл. Эх хээр нь улаан нүдэн Дамдинсүрэн гэж хүний хурдан зэгэл, ороо Дагва гэж хүний хурдан халтарын цустай мундаг гүү. Тэгэхээр миний хээр соёолон тойруулга адууны холын цустай монгол адуу. Ямар нэг байдлаар хасах үндэс байхгүй. Дүнжингаравт айрагдчихаад Өвөрхангайд очиход мөн хасна гээд. Тэгэхээр нь халзанг нь өөр хүний нэрээр бүртгүүлээд мордуулахад зүгээр гаргачихаж байгаа юм. Түрүүлж ирээд цоллуулах болохоор минийх гэж мэдээд хасчихсан. Хүнийг нь хараад адууг нь хасдаг байж болохгүй л байх.
-Таныг шинэ цагийн адуутай болохоор тэгдэг юм болов уу?
-Надад эрлийз адуу бий. Гэхдээ би одоогоор уралдуулаагүй байна.
-Таны оролцож байсан үлгэр жишээ сайхан наадам нь хэдэн оны ямар наадам байсан бэ?
-Монгол хүнд наадам болгон сайхан. Тэр дундаа морь түрүүлж, айрагдвал илүү сайхан.Сүүлийн үед илүү дутуу хэл ам хэрүүл маргаан гардаггүйгээрээ сумын наадам л хамгийн сайхан болох шиг санагддаг ш дээ.
-Наадам болгон сайхан байх болтугай. Ярилцсанд баярлалаа.
-Морь айрагдана гэдэг олон хүний хөдөлмөр шингэсэн багийн амжилт. МУ-ын Тод манлай уяач Д.Мөнхбат, унаач хүү М.Мөнхдөлгөөн, Отгонбаатар, туслах уяач Тулгаа болон гар ганзага нийлсэн галынхаа хамт олонд “баярлалаа” гэж хэлмээр байна.
А.Энхжил